12. Onderzoeken van je website op toegankelijkheid

12.1 Beperkt zelf toetsen

De eerste stap is altijd het zelf beperkt toetsen. Deze stap zou elke webeigenaar moeten doen. Het gaat hierbij alleen om een eerste en snelle indruk van de site. Dit eigen onderzoek hoeft ook niet te voldoen aan WCAG-EM.

Vragen die je kunt onderzoeken zijn:

• Is de site toetsenbordtoegankelijk?
• Hebben betekenisvolle afbeeldingen een alt-tekst en decoratieve geen alt-tekst?
• Is de HTML-code valide? (is geen verplichting, maar vaak wel handig)
• Zijn headings op een goede manier gebruikt?
• Zijn tabellen goed opgemaakt?
• Zijn video's toegankelijk met ondertiteling en audiodescriptie?
• Is er een skiplink?
• Is het contrast goed?

Met een paar tools krijg je al een goede indruk van de toegankelijkheid. En de gevonden punten kun je gelijk oppakken en (laten) aanpassen. Veel tools zijn gratis, bijvoorbeeld als add-on in je browser.

Voorbeelden van deze tools zijn:

• Inspector in de browser (Chrome en Firefox)
• Web Developer
• Axe-tool voor in de Inspector
• HeadingsMap
• Colour Contrast Analyzer

Deze tools bespreken wij in ons e-book Webtechniek voor niet-techneuten.

Het is niet alleen goedkoop, het maakt je ook een goede gesprekspartner naar externe partijen, omdat je een beter idee krijgt waar toegankelijkheid over gaat.

12.2 Geautomatiseerd toetsen

Er zijn veel tools waarmee je websites geautomatiseerd kunt toetsen, zoals de tools van Deque, Monsido en Siteimprove. Het resultaat is echter beperkt, ook al geven ze soms de illusie van een volledig onderzoek. Ze toetsen maar ongeveer 20% van de succescriteria. Voor de andere 80% is een menselijke beoordeling nodig.

Deze geautomatiseerde tools kunnen zinvol zijn voor grote organisaties en kunnen gebruikt worden voor een globale eerste indruk van de toegankelijkheid van je site. Maar vaak kun je het geld beter besteden aan het opbouwen van eigen expertise, zodat je ook op een goede manier extern onderzoek kunt begeleiden.

12.3 Handmatig toetsen

Een echte officiële toetsing kan alleen door een mens gedaan worden. De onderzoeker gebruikt daarbij de evaluatiemethode WCAG-EM. Het toetsen is ingewikkeld. Hoewel je zelf het onderzoek zou mogen doen, adviseren wij dit te laten door een externe partij.

Vroeger was het zo dat een toetsingsinstantie gecertificeerd moest zijn. Dat leidde er toe dat er slechts heel weinig aanbieders waren, waardoor de prijzen hoog werden. Nu is het zo dat iedereen de toets mag doen. Wel moet het gebeuren op basis van WCAG-EM en moet het toetsingsrapport openbaar zijn. Deze transparantie zorgt ervoor dat er toch controle is op de uitvoering van zo'n onderzoek.

12.4 Zelf testen met een screenreader

Mensen die blinden of ernstig slechtziend zijn kunnen niet of nauwelijks een beeldscherm gebruiken. Zij hebben dus iets anders nodig om de informatie van een webpagina te krijgen. Zij gebruiken daarvoor een schermlezer (schermleesprogramma) of screenreader, zoals Jaws, VoiceOver of NVDA.

Een screenreader heeft 2 functies:

1. Tekst op een website oplezen als spraak of omzetten naar braille. De uitvoer in braille gaat via een brailleleesregel (zie hieronder).
2. Input van de gebruiker gebruiken voor de uitvoering van taken.

Om een idee te krijgen van de toegankelijkheid van je tekst kun je een screenreader downloaden. Even een waarschuwing: het gebruik is nogal complex en zeker de eerste keren frustrerend. Neem er even de tijd voor om het te leren (een dagdeel) of vraag iemand die werkt met screenreaders om uitleg (zeker een paar uur ...).

De volgende screenreaders kun je gebruiken:

• JAWS, Job Access With Speech, is een betaald programma, maar kun je in een probeerversie 40 minuten gebruiken. Daarna moet je de computer herstarten voor een volgende 40 minuten. JAWS werkt alleen op Windows.
• NVDA, NonVisual Desktop Access, is een gratis reader, die ook alleen werkt op Windows.
• Voiceover: zit standaard op de Apple-computers.

12.5 De officiële inspectie

Het onderzoek (of inspectie) moet gaan over de hele website. Als de content op meerdere domeinen staat, dan moet de onderzoeker ook al deze domeinen meenemen in het onderzoek.

De onderzoeker trekt een zogenaamde selecte steekproef. Er worden dus niet een aantal willekeurige pagina's gekozen, maar WCAG-EM schrijft voor dat bepaalde pagina's en bepaalde gebruikte technieken in het onderzoek moeten zitten.

Op basis van het onderzoek schrijft de onderzoeker een rapport. In de meeste gevallen voldoet de site nog niet aan alle toegankelijkheidscriteria. De organisatie krijgt dan de tijd om deze te herstellen. Daarna volgt een hertoets op dezelfde pagina's.

Het onderzoek mag niet ouder zijn dan 3 jaar.

12.6 Scheiding van het onderzoek in systeem en content

Tegenwoordig is het mogelijk om het onderzoek te verdelen in een onderzoek van het systeem (bijvoorbeeld het CMS) en een onderzoek van de content. Dat is ongeveer de scheiding tussen de software van de leverancier en de content die de redacteur invoert.

Voorbeelden van deze systemen zijn een Content Management Systeem (CMS) of een andere applicatie, zoals een applicatie voor formulieren of voor het publiceren van raadsvergaderingen. In een CMS zitten templates, modules en opmaak, die redelijk universeel zijn voor de afnemers van dit CMS. In een formulierenapplicatie zitten standaard componenten voor het maken van een formulier.

Je kunt vragen aan je webbouwer of zij een systeemonderzoek hebben laten doen. Dan hoef jij alleen nog maar het contentonderzoek te doen. En zo bespaar je al snel tweederde van de kosten van een onderzoek.

12.7 Toetsingsonderzoek door de webbouwer zelf is nutteloos

Sommige webbureaus onderzoeken zelf hun software en claimen zo naar klanten dat hun CMS of andere applicatie toegankelijk is. Vrijwel altijd is dat niet het geval.

Het probleem is dat de webbouwer natuurlijk een belang heeft om het goed te keuren. Zo is de kans groot dat zij hun applicatie goedkeuren, terwijl deze feitelijk niet voldoet. Dit is het bekende verhaal van de slager die zijn eigen vlees keurt. Ook de leverancier moet een onafhankelijke partij inschakelen voor het toetsen van zijn applicatie.