16. Handmatige controle en reparatie met Acrobat Pro

16.1 Stukken tekst in andere taal aanpassen

Taalwissel niet nodig bij 1 of 2 woorden in een andere taal

Als je enkele woorden of zinnen hebt die in een andere taal staan, dan moet je deze 'taalwissel' ook aangeven. Zo leest spraakuitvoer het met de goede uitspraak en kan Google dit ook juist indexeren.

Het liefst zou je deze taalwissels al in het Word-bestand doen, maar helaas verdwijnen die bij de export vanuit Word naar pdf. Je zult het dus altijd in de pdf moeten doen.

Als het maar om 1 of 2 woorden in een andere taal, dan hoef je daar de taal niet van aan te passen. Zo hoef je in het voorbeeld hieronder geen taalwissel toe te passen op het woord 'registry'.

Alinea in een andere taal

In een document is er een verschil tussen alinea-niveau (block-level-element) en tekenniveau (inline element). Ook in de aanpassing die je in Acrobat doet voor de taalwissel is dit net iets verschillend. Hier eerst de uitleg voor de aanpassing op alinea-niveau.

1. Sla het document nog even op. Er is geen 'un-do'-knop bij de wijzigingen die je hieronder gaat doen.
2. Open het venster Codes.
3. Selecteer de tekst die in een andere taal moet komen.
4. Kies Opties () ▸ Code zoeken in selectie.
5. Kies bij de tag (bijvoorbeeld <P>) voor het rechtermuismenu en kies Eigenschappen.
6. Er opent een dialoogvenster Objecteigenschappen. Kies hier bij taal voor de juiste taal.
7. Kies Sluiten.

3 of meer woorden in een andere taal

Tekst apart zetten in span-tag

1. Open het venster Codes.
2. Selecteer de alinea waarin de woorden staan, die in een andere taal moeten komen.
3. Kies Opties ▸ Nieuwe code.
4. Er opent een dialoogvenster Nieuwe code. Kies hier als type <span>.
5. Selecteer de nieuwe tag.
6. Selecteer de woorden die in een andere taal moet komen.
7. Kies bij opties voor Code maken van selectie.
8. Kies Sluiten.

Taal instellen

1. Selecteer nu in het venster Codes de tekst die je net in de span-tag hebt gezet.
2. Kies Eigenschappen.
3. Kies bij taal de juiste taal.
4. Kies Sluiten.

16.2 Gebruik van kopstijlen

1. Ga naar Bladwijzers (linkermenu).
   

   

2. Controleer daar de bladwijzers. Kloppen zij met de koppen in het document? Zie uitleg gebruik stijlen.
3. Controleer het volgende:
   • Titel heeft geen kopstijl, maar bijvoorbeeld de stijl Titel.
   • Juiste hiërarchie.
   • De 1e kop is een Kop 1.
   • Alle koppen hebben kopstijl
   • Kopstijlen zijn alleen gebruikt voor koppen. Niet voor andere content, zoals een opmerking of ondertitel.

16.3 Kopstijl toevoegen

Soms ontbreekt er een kopstijl. In het voorbeeld hieronder ontbreekt de kopstijl voor deze tekst:
'4.2 De rechtsbescherming is anders georganiseerd bij een private partij'.
Deze tekst is opgemaakt met een P-element (alinea-element) en is vetgedrukt, dus het is visueel wel opgemaakt als een kop.

De stappen:

1. Open het venster Codes.
2. Selecteer de tekst in het document waar je de kopstijl wilt toevoegen.
3. Kies voor Opties ▸ Code zoeken in selectie
4. In het codevenster zie je dan de bijbehorende code.
5. Ga naar het element waar de tekst in staat.
6. Kies via Rechtermuisknop voor Eigenschappen.
7. Je krijgt een dialoogvenster 'Objecteigenschappen'. Kies in de dropdown bij Type voor de juiste kopstijl.
8. Kies Sluiten.

Als je een kopstijl hebt toegevoegd, heb je hier ook nog een bladwijzer voor nodig:

1. Ga naar het venster Bladwijzers
2. Selecteer weer de tekst. Zorg dat je hele tekst van de kop selecteert.
3. Kies Rechtermuisknop ▸ Bladwijzer toevoegen. De bladwijzer komt nu onderaan de lijst met bladwijzers.
4. Schuif de bladwijzer naar de juiste plek. Je kunt ook naar links en rechts schuiven om deze op het juiste niveau te krijgen.

   

16.4 Kopstijl aanpassen

De stappen voor het aanpassen van een kopstijl zijn vergelijkbaar met het toevoegen van een kopstijl. Zie daarvoor de vorige paragraaf.

Vergeet niet dat je ook het niveau van de bladwijzer ook aanpast.

16.5 Leesvolgorde

De leesvolgorde controleer je met het venster Codes (in linkermenu). Het venster Volgorde (ook in linkermenu) geeft NIET altijd de juiste volgorde. Ook de leesvolgorde die Adobe Pro en Reader gebruikt bij de functie 'Hardop Lezen' hanteert de volgorde van het venster Volgorde en is dus NIET goed.

Gebruik dus het venster Codes om de juiste leesvolgorde vast te stellen.

De volgorde zie je ook in de Leesvolgorde, onderdeel van het gereedschap Toegankelijkheid (rechtermenu). Dit is dezelfde volgorde als bij de optie Volgorde in het linkermenu en geeft dus ook NIET altijd de juiste volgorde.

Wel handig aan Leesvolgorde is dat deze aangeeft of iets is gelabeld (cijfer) of niet (geen cijfer). Alleen de gelabelde onderdelen leest de screenreader voor.

Wat gaat er vaak mis in een pdf van Word?

1. In Word zijn tekstvakken gebruikt en die komen op de verkeerde plek terug in de leesvolgorde. Of ze komen helemaal niet terug.
2. Een kop- of voettekst is niet meegenomen in de leesvolgorde, terwijl dat wel de bedoeling is.
3. Een kop- of voettekst is wel meegenomen in de leesvolgorde terwijl dat juist niet de bedoeling is.
4. In de tekst staan voetnoten, terwijl de gebruiker niet van de voetnoot kan springen naar de voetnoottekst en ook niet van de voetnoottekst weer terug naar de voetnoot.

16.6 Alternatieve tekst afbeeldingen

1. Open het venster Toegankelijkheid.
2. Kies Alternatieve tekst instellen.
3. Je krijgt een dialoogvenster.
   

   

4. Doorloop alle afbeeldingen:
   • Afbeelding betekenisvol? Voeg een alternatieve tekst toe. De alt-tekst beschrijft wat de afbeelding communiceert.
   • Afbeelding niet informatief? Vink aan Decoratieve figuur.

Een afbeelding is informatief als de afbeelding informatie toevoegt die niet al in de tekst aanwezig is.

Is de afbeelding uitgelegd in de tekst, bijvoorbeeld een grafiek is in tekst ook uitgelegd of onder de tabel staat een grafiek, dan is de afbeelding decoratief.

16.7 Afbeeldingen wel of niet decoratief

Als een afbeelding decoratief is gemaakt, zie je die niet terug in het dialoogvenster Alternatieve tekst instellen (zie voorgaande paragraaf). Het kan zijn dat een afbeelding wel informatief is, maar dat deze decoratief gemaakt is. Dit moet je dus controleren.

1. Open het venster Toegankelijkheid.
2. Kies Leesvolgorde.
3. Controleer of alle betekenisvolle afbeeldingen een cijfer hebben. Decoratieve afbeeldingen hebben geen cijfer.

16.8 Tekst of afbeelding decoratief (artefact) maken

1. Open het gereedschap Toegankelijkheid.
2. Kies Leesvolgorde.
3. Ga naar een afbeelding of tekst die je decoratief wilt maken en selecteer deze door er een rechthoek omheen te trekken.
4. Klik in het dialoogvenster Leesvolgorde op Achtergrond/Artefact.
5. Klik op Sluiten.

16.9 Contrast

WCAG-richtlijnen voor contrast

Voor contrast zijn er binnen WCAG verschillende waardes waarop je moet toetsen:

Contrast van tekst met achtergrond

Belangrijk hierbij is dus de grootte van de tekst. In Acrobat Pro kun je dit als volgt zien:

1. Open het gereedschap PDF bewerken.
2. Selecteer de tekst die je wilt onderzoeken.
3. Je ziet in het gereedschap dan de grootte van de tekst (in punts) en of het vetgedrukt is. In het voorbeeld hieronder is de grootte 12 en geldt dus 4,5 als minimale contrastwaarde.

Contrast van links met de omringende tekst

Als een hyperlink niet in vorm afwijkt van de omringende tekst (dus bijvoorbeeld geen onderstreping heeft), moet het contrast van de hyperlinks minimaal 3,0 zijn met de omringende tekst. Daarnaast moet de linktekst zelf ook nog een goed contrast hebben met de achtergrond.

Contrast van afbeeldingen

Afbeeldingen die betekenis overbrengen moeten een contrastratio hebben van minimaal 3,0. Zie hiervoor Contrast van afbeeldingen.

Contrast meten met Acrobat Pro

Nu je weet welke waarde je moet hanteren kun je het contrast gaan meten. Dat kan verreweg het makkelijkst met Colour Contrast Analyser. Kun je die niet gebruiken, dan kun je dat ook met Acrobat Pro doen.

1. Kies gereedschap PDF bewerken.
2. Selecteer tekst.
3. Klik op het kleurvakje.
   

   

4. Schrijf de RGB-waarde op. Dat zijn 3 getallen die staan bij Rood, Groen en Blauw.
5. Google op 'rgb to hex'.
6. Kies dan een tool en voer daar de RGB-waarde in. Je krijgt dan direct de hexadecimale waarde.
7. Schrijf de hexidecimale code op.
8. Controleer met bijvoorbeeld Luminosity Colour Contrast Ratio Analyser

 of Contrast Checker van WebAIM.

16.10 Hyperlinks

Opbouw code

Een toegankelijke link heeft de volgende structuur van de code (zie ook onderstaande afbeelding):

• De tag <Link>
• Een of meerdere tags met de linktekst, in onderstaand voorbeeld 'The Internet Academy'.
• De tag <Link-OBJR>

Het Link–OBJR-element zorgt dat screenreader de link correct kan herkennen en kan gebruiken.

Link-OBJR en de linkteksten zijn genest in de het element Link. In het voorbeeld hieronder zie je dat deze inspringen. Dan noemen we de tag <Link> de parent en de tag <Link-OBJR> en de linkteksten de children.

Deze code kun je zien in het venster Codes in Acrobat Pro.

Link repareren

Als bij een controle in Acrobat Pro de melding komt 'Gecodeerde annotaties - mislukt', dan is het meestal zo dat er een of meerdere links niet goed gecodeerd zijn.

Stappen om te repareren:

1. Open het venster Codes.
2. Kies voor Opties ▸ Zoeken... .
   

   

3. Er opent een dialoogvenster voor het zoeken:
   1. Kies in de dropdown voor Gecodeerde annotaties.
   2. Kies Zoeken op pagina.
   3. Kies Zoeken.

      

   4. De ongecodeerde link is nu geselecteerd met een roze kader.
4. Kies in hetzelfde scherm nu voor Code-element.
5. Er opent een nieuw klein scherm Nieuwe code.
6. Kies hier voor Koppeling ▸ OK.
7. Je krijgt een pop-up Zoekopdracht voltooid. Kies voor OK.
8. Sluit het venster Element Zoeken.
9. In het codevenster is nu een nieuw element: Link.

   

10. Selecteer de <Link>-tag.
11. Selecteer de tekst die gelinkt moet worden.
12. Ga opnieuw naar de Opties in het Codevenster.
13. Kies Code maken van selectie. De linktekst staat nu in de <Link>-tag. Let op dat je geen spaties links of rechts van de link meeneemt, want dan selecteert de tool teveel tekst.
14. Nu moet de tag nog op de juiste plaats. Selecteer <Link> en kies via de rechtermuisknop voor Knippen.
15. Ga naar de plek in de code waar de link-code moet komen en kies voor Plakken.
16. Verwijder de lege <Link>.
17. De code moet er nu goed uit zien:

    

Dode links

Controleer daarnaast ook of alle links in de pdf goed werken (geen dode links). Je kunt dit checken met de gratis tool PowerMapper. De pdf moet wel online staan om deze te kunnen testen.

16.11 Controleer tabellen

Zie het hoofdstuk over tabellen.

16.12 Controleer opsommingen

In het Codevenster kun je de code van een opsomming controleren.

Voor een opsomming zijn 2 tags nodig

1. <L> (List): voor de opsomming zelf
2. <LI> (ListItem): voor een item in de opsomming

Deze beide tags zijn nodig om een toegankelijke opsomming te krijgen.

Er zijn nog 2 andere tags:

• <Lbl>: list item label
• <LBody>: list item body

Deze tags zijn niet nodig. Als ze in de pdf staan, kun je ze laten staan.

Pdf kent verder geen aparte tags voor een genummerde en niet-genummerde opsomming (ordered / unordered lists). In beide gevallen is de tag <L>.

Bij een genummerde opsomming komt wel het cijfer mee in de pdf, dus is het niet echt een probleem voor gebruikers van screenreaders.

In het voorbeeld hieronder is de opsomming in Word een genummerd (ordered list). In de pdf is het een ongenummerde opsomming, maar de cijfers voor de nummering zitten wel gewoon in de pdf.

16.13 Opsomming over meerdere pagina's

Als een opsomming over 2 pagina's loopt, dan zal deze meestal als 2 opsommingen in de code van de pdf zitten. Stel dat de opsomming zo is:

In de code in de pdf zie je dit terug als 2 aparte opsommingen; er is 2 x een <L>. Je moet hier dan weer 1 opsomming van maken.

De stappen:

1. Open het venster Codes.
2. Selecteer een deel van de opsomming.
3. Kies in het code-venster voor Code zoeken in selectie.
4. Ga naar de opsomming op de 2e pagina.
5. Sleep de opsommingsitems naar de 1e opsomming.
6. Verwijder de 2e tag <L>

16.14 Controle PDF 1.7 (geen WCAG-eis)

Controle

Er zijn verschillende versies van pdf, zoals 1.4, 1.7 en PDF/A-2a. Een belangrijk onderscheid tussen deze versies is of ze wel of niet een open standaard zijn. Het gebruik van open standaarden is voor overheden verplicht.

Bij pdf zijn de voor overheden verplichte open standaarden: PDF 1.7, PDF/A-1 en PDF/A-2. PDF/A-1 is verouderd en kun je beter daarom niet meer gebruiken. De handigste versie is 1.7. De versies PDF/A-2 en PDF/A-3 zijn nodig als je een bestand wilt archiveren (A staat voor archive). Het maken van een archiveerbare PDF is voor toegankelijkheid niet verplicht.

Microsoft Word 2016/365 slaat de pdf op als 1.7, dus dat is automatisch al goed. Oudere versies van Word gebruiken 1.4, en dat is geen open standaard.

Welke versie in een pdf-bestand gebruikt is kun je vinden bij: Bestand ▸ Eigenschappen ▸ Beschrijving. Op dit tabblad Beschrijving staat onder Geavanceerd het kopje PDF-versie. Staat er 1.7, helemaal goed! Staat er een lagere versie, bijvoorbeeld 1.4, dan kun je deze aanpassen.



Aanpassen naar PDF 1.7

1. Kies Bestand ▸ Opslaan als ander bestand ▸ Geoptimaliseerde pdf.
2. Kies dan bij Compatibel maken met Acrobat 10.0 of hoger.



16.15 Controle PDF/A

PDF/A is een zogenaamd open formaat dat verplicht is voor overheden. De A in PDF/A staat voor archivering. Als je opslaat als PDF/A sla je in het bestand ook alle lettertypen en andere belangrijke gegevens op, zodat de kans wat groter is dat na 50 jaar het bestand nog gewoon geopend en gelezen kan worden.

Als een pdf is opgeslagen als een PDF/A, dan krijg je bovenaan een balk met daarop de melding:

Dit bestand voldoet aan de PDF/A-standaard en is geopend als alleen-lezen om wijzigingen te voorkomen - Bewerken inschakelen

Als je de pdf bewerkt heb, heb je bewerken natuurlijk ingeschakeld en is het geen PDF/A meer. Wil je daar weer een PDF/A van maken, volg dan deze stappen:

1. Bestand ▸ Opslaan als ander bestand ▸ PDF-bestand voor archivering (PDF/A).

   

2. Kies Instellingen.
3. Kies daar voor het formaat PDF/A2-a.

   

4. Kies OK ▸ Bewaar.
5. Er opent opnieuw een dialoogvenster met de vraag of je het bestand wilt vervangen. Kies Vervang.